Aquaponics is het telen van planten in hetzelfde water, waarin je ook vissen kweekt. Deze circulaire werkwijze is een duurzaam alternatief voor de wilde visvangst. In Nederland is nog weinig ervaring met een grootschalige opzet van deze vorm van viskweek. Aeres Hogeschool doet, in samenwerking met Groene Welle, Elements, Landstede, Keyter Intarcon, Compositae Vaste Planten, DAFT-Foundation, Origino en HediBouw toegepast onderzoek naar wat er mogelijk en nodig is.
Viskweek in circulaire proces
Bedrijven en huishoudens produceren allerlei groene reststromen, die de meeste mensen nog vaak afval noemen. Het lectoraat Vitale Agribusiness via cyclische proces- en productieketens (binnenkort ‘Circulair Ondernemen in de Agri- en food business’) van Aeres Hogeschool onderzoekt hoe we die grondstoffen kunnen hergebruiken en er nieuwe producten van kunnen maken. Een aantal onderzoeken bekijkt de opties voor duurzame viskweek in combinatie met de teelt van groenten (aquaponics). Allereerst is er het genoemde samenwerkingsproject A2Fish, waarmee we praktische ervaring willen opdoen met de viskweek zelf en hoe de nutriënten van dit viswater uitwerkt op de planten. Een ander onderzoek bekijkt wat je kunt doen met de bijproducten van de visserij en dan met name gratenafval. In 2017 heeft een student ook een onderzoek afgerond naar de samenwerking in de aquacultuursector.
Aquaponics
De visconsumptie groeit wereldwijd, mede omdat het een alternatief voor vlees is. De wilde visvangst bereikte twintig jaar geleden al zijn plafond, waardoor vis steeds vaker uit kweekvijvers komt (50% in 2017). De viskweek heeft dus toekomst. Probleem is echter dat de viskweek nu niet duurzaam is. Er worden, net als in de veehouderij, voedingsstoffen en antibiotica toegevoegd en er wordt water verbruikt. Dat moet en kan anders, met name op het gebied van voerefficiëntie.
Aquaponics is een van die oplossingen. Het is een circulair systeem voor het kweken van vissen in water, waarmee planten worden bemest. Die planten zijn onder meer weer als visvoer te gebruiken, maar je kunt er bijvoorbeeld ook kruiden en waterkers voor de verkoop op telen. Bijkomend voordeel is, dat deze werkwijze de weerbaarheid van de vis en ziekteresistentie lijkt te bevorderen. Daarmee neemt de noodzaak van antibiotica af.
Aeres Hogeschool heeft een proefopstelling staan met twee bassins. De kas waarin de bassins staan, is nog in heropbouw. Daarom durven we het nog niet aan om een hoge dichtheid vis in de bakken te houden. Tot nu toe draait het viskweeksysteem vrij probleemloos: we gooien geen water meer weg.
De hogeschool werkt aan het opwaarderen van de kas en het is de bedoeling om op termijn het viskweekprogramma uit te breiden. Daarmee neemt het animo van de hogeschool toe om deel te nemen aan projecten rondom aquaponics en zijn er concrete plannen voor de komende tijd. Die plannen zijn voor een deel aangedragen door de aangesloten ondernemers. We kunnen daardoor proefopstellingen bouwen en studenten inzetten.
Van praktische bijvangst tot smart farming
Aquaponics is nog in de pioniersfase. In die opstartcultuur delen mensen veel met elkaar. Een voorbeeld daarvan is een voeroplossing die we bij samenwerkingspartner Groene Welle zagen en die goed bij de doelstellingen van het lectoraat past. Zij hebben een visvoerautomaat gemaakt van een afgedankte Cup-a-soup-automaat, een mooi voorbeeld van hergebruik en circulariteit. Aeres Hogeschool heeft zo’n automaat voor € 20,- gekocht in een kringloopwinkel. Er komt nog wel wat sleutelen aan te pas, maar de automaat werkt inmiddels naar behoren en voorziet drie visbassins van voer. De automaat regelt de dosering van het voer met een timer en de voervoorraad is groot genoeg voor de systeemgrootte waarmee wij werken (en nog gaan werken).
Smart farming leent zich bij uitstek voor een aquaponics systeem. Het is de bedoeling om de voerautomaat via een monitoringssysteem te integreren in de viskweek en de plantenteelt. Daarvoor heeft startup EasyGrow i.o. zich inmiddels bij het project aangesloten. Deze startup houdt zich bezig met het ontwikkelen van meet- en regelsystemen voor teelt op water. Oorspronkelijk waren hun toepassingen bedoeld voor de kweek van groenten zoals sla, maar de stap naar aquaponics is snel gemaakt. Met hun bijdrage, de automaat en kennis uit het samenwerkingsproject kan een integraal, circulair systeem ontstaan, dat het hele proces van voer tot plant in het aquaponicssysteem monitort en aanstuurt.
Opstartproblemen en nadeel
Aeres Hogeschool heeft wat opstartproblemen gehad met de visvoerautomaat. We moesten het aantal bevestigingspunten verbeteren en de buis, die het voer naar het visbassin leidt, liet wel eens los waardoor het voer op de vloer belandde. Nu we weten hoe het moet, hebben we één dag nodig om een extra automaat aan te passen en te installeren. Een nadeel van de automaat is het bijvullen van het voer. Omdat er een kap over de bakjes zit, moeten we de voorraadbak uit de automaat halen. Dit is met de buis die er nu aan zit niet heel praktisch, maar met wat oefenen komt ook dat goed. Natuurlijk blijven we zoeken naar nog betere oplossingen, maar deze voldoet voor nu.