Onderwijs bij Aeres in 2019

Aeres blikt terug op 2019 in drie vraaggesprekken over ondernemerschap, onderwijs en onderzoek. In dit tweede artikel staat het onderwijs bij de verschillende instellingen centraal, toegelicht door Rieke de Vlieger (instellingsdirecteur Aeres Hogeschool), Truda Kruijer (instellingsdirecteur Aeres VMBO/Aeres MBO) en Rien Komen (vicevoorzitter college van bestuur).

De stikstofproblematiek is niet nieuw en speelt al sinds de jaren negentig van de vorige eeuw. Zowel in Nederland als in Europa is hier volgens De Vlieger onvoldoende op geacteerd. Nu vooral de boeren de rekening gepresenteerd lijken te krijgen, zorgt dat voor de nodige reuring bij Aeres Hogeschool Dronten. Deze faculteit verzorgt vooral opleidingen op het gebied van veehouderij, tuin- en akkerbouw en agrifood. “Veel studenten hebben ouders met een veehouderijbedrijf die mogelijk hard getroffen worden door de stikstofmaatregelen. Thuis horen deze studenten hoe hun ouders fors moesten investeren in duurzame maatregelen, die de politiek vervolgens een paar maanden later als onvoldoende bestempelde. Zij worstelen daarmee,” aldus de instellingsdirecteur.

Met de focus op agrofood kiest Aeres nadrukkelijk voor een groen profiel met veel specialistische kennis en kunde. “Wat ons onderwijs verder onderscheidt is de koppeling onderwijs en onderzoek. Onderwijslocaties in het mbo en hbo werken met reële onderzoeksvragen vanuit organisaties, overheden en bedrijven. De kennis die ze hierbij opdoen geven een boost aan de kwaliteit en innovatiekracht van het onderwijs,” zegt Rien Komen die sinds een jaar vicevoorzitter is van het college van bestuur van Aeres. Een sterk groen profiel heeft volgens hem ook een keerzijde. “Als er iets in de agrofoodsector gebeurt, raakt dat ons onderwijs. Dat merken we nu in de stikstofcrisis. Alle groene hogescholen en ook de WUR zien de eerste tekenen van minder aanmeldingen voor met name de dier- en veehouderijopleidingen. Ik ben ervan overtuigd dat het een tijdelijke dip is omdat er in onze sector alleen maar meer behoefte ontstaat aan kennis en innovaties.”

Hoe anticipeert Aeres op een mogelijke daling van het aantal aanmeldingen? Komen: “Om ook in de toekomst voldoende volume te behouden, zetten we nu vooral in op groei. De voorgenomen fusie met Nordwin College past binnen deze strategie. Net als Aeres heeft Nordwin een sterk groen profiel. Daarbij komt dat voedsel altijd nodig blijft en daarmee dus ook de kennis en kunde van de agrofoodsector.” De vicevoorzitter is dus positief over de toekomst. Als voorbeeld noemt hij Aeres Hogeschool Almere waar het onderwijsaanbod gericht is op Feeding the City. “Hier leren studenten hoe mensen in dichtbevolkte, stedelijke gebieden op een duurzame manier kunnen omgaan met vraagstukken over leefbaarheid en (lokale) voedselvoorziening.”

Afgelopen jaar realiseerde Aeres nog groei in het aantal aanmeldingen. Rieke de Vlieger is er trots op dat alle drie de faculteiten in 2019 een goede instroom wisten te realiseren. “En dat tegen de landelijke trend in.” Heeft ze een verklaring voor de groei? “Met medewerkers en studenten is afgelopen tijd veel energie gestoken in het actueel en scherp krijgen van de profielen van onze faculteiten: Food, Nature & Urban in Almere, Agrofood & Ondernemen in Dronten en Vergroot je leerkracht in Wageningen. Ook de doelgroepgerichte marketingcampagnes werpen hun vruchten af.”

Als Truda Kruijer, instellingsdirecteur van Aeres VMBO en Aeres MBO, terugkijkt op het vmbo-onderwijs in 2019 is ze trots dat alle acht schoollocaties inclusief de vestiging voor praktijkonderwijs het basisarrangement kregen toegekend door de Onderwijsinspectie. Dit betekent dat de wettelijke eisen voor basiskwaliteit op orde zijn. “De kwaliteit van ons onderwijs is goed op peil en dat is een prestatie als je bedenkt voor welke uitdagingen het vmbo dagelijks staat.” Ze legt uit wat ze bedoelt. “De opdracht van de school is veelomvattend. Maatschappelijke problematieken zoals armoede, straatcultuur, gezonde voeding en criminaliteit komen rechtstreeks de school in. Dat is echt pittig en vraagt aandacht van alle medewerkers, maar leidt gelukkig ook tot steeds stevigere regionale samenwerkingen.”

Een andere relevante ontwikkeling in het vmbo en mbo van afgelopen jaar was volgens Kruijer internationalisering. “De arbeidsmarkt wordt steeds internationaler en we bereiden onze leerlingen en studenten daarop voor. In het vmbo doen we dat met speciale lessen over wereldburgerschap. De leerlingen hebben bijvoorbeeld contacten met leeftijdgenoten van partnerscholen in Roemenië en er zijn uitwisselingen met scholen in Schotland. In het mbo volgt een toenemend aantal studenten een stage in het buitenland. Internationalisering steeds beter ingebed in ons onderwijsbeleid.”

De onderwijslocaties in het mbo hebben een sterke band met het groene bedrijfsleven. Als voorbeeld noemt Truda Kruijer Aeres MBO Velp/Aeres Training Centre Velp dat afgelopen jaar twee kwaliteitslabels ontving: Groene Hotspot van Nederland en Floral Education Centre. “Deze samenwerkingsverbanden laten zien dat onderwijs en bedrijfsleven zich samen inzetten voor goed opgeleide vakmensen in het groen. Daarnaast bundelen de locaties Ede en Nijkerk hun krachten in de nieuwe Food Academy Nijkerk. Alle mbo-locaties zijn op verschillende manieren nauw betrokken bij het bedrijfsleven en mede daardoor zijn we in staat ons curriculum actueel te houden.”

Wat ook een vermelding waard is: Aeres MBO kwam afgelopen jaar als ‘Beste AOC’ uit de Keuzegids mbo. Sinds het verschijnen van de keuzegids in 2010 staat Aeres MBO onafgebroken in de Top 3. Kruijer is blij met de positieve waarderingen van de studenten en de inspectie. “Maar ik ben vooral trots op al onze medewerkers op de schoollocaties die dit mooie resultaat mogelijk maken. Zij zorgen ervoor dat we vakmensen afleveren die in staat zijn om blijvend te groeien in hun mens-zijn en verdere carrière.”

Vergeleken met de afgelopen tien jaar zit Aeres in steeds meer samenwerkingsverbanden. Dat komt volgens Kruijer omdat veel onderwerpen en thema’s niet langer alleen te behappen zijn. “Neem nou de bevolkingskrimp. In 2019 hebben we het besluit moeten nemen om de activiteiten van Aeres MAVO Bilthoven op termijn te verplaatsen naar onze onderwijslocatie in Maartensdijk. Hiervoor was veel afstemming nodig met collega-bestuurders in de regio, om gezamenlijk nog steeds voldoende mavo-aanbod aan te kunnen bieden. Ook werken we in al onze regio’s samen in het kader van passend onderwijs en hierbij is steeds vaker de gemeente betrokken.”

Rieke de Vlieger herkent dit. “In de regio Zwolle werken we op het thema Agri en Food samen met 22 gemeenten en organiseren we veel om het onderwijs aan te haken. Dat lukt over het algemeen goed. We doen dat in onderwijs- en onderzoeksprojecten en werken mee aan inspiratiesessies, masterclasses en expertmeetings. Als relatief kleine hogeschool kunnen we snel en flexibel acteren op vragen om deel te nemen aan ontwikkelingen. Dat is onze kracht.”

Rien Komen benoemde het al even: de koppeling onderwijs en onderzoek. Bij Aeres Hogeschool lopen vijftien onderzoeksprogramma’s waarbij een lector samen met docent-onderzoekers, ondersteuners, studenten en het werkveld praktijkgericht onderzoek uitvoert. Het onderzoek is enerzijds gericht op kwaliteitsverbetering van het onderwijs en ondersteunt anderzijds innovaties in de beroepspraktijk. Als voorbeeld noemt Komen precisielandbouw dat volgens hem een hele gerichte en milieuvriendelijke methode is voor bestrijding en bemesting. “Ook sensoriek en het anders omgaan met afvalstromen, mest en de bodem zijn belangrijke onderzoekspijlers voor Aeres.”
De Vlieger haakt hierop in. “Dankzij gericht onderzoek kunnen we beter meten wat er in de veestallen gebeurt. Er is de laatste jaren misschien wel te weinig gemeten of te selectief. De uitdaging is nu om vanuit praktijkgericht onderzoek en concrete data toekomstbestendige beslissingen te nemen binnen de agrofoodsector.”

Nu techniek een steeds prominentere rol gaat spelen op agrarische bedrijven, heeft dat volgens De Vlieger invloed op het opleidingsniveau. “Om een agrarisch bedrijf te leiden volstaat een vooropleiding op vmbo- of mbo 2-niveau niet langer. Daarvoor is de bedrijfsvoering te ingewikkeld geworden.” 
Hoe spelen de agrofoodopleidingen van Aeres MBO hierop in? Kruijer: “De arbeidsmarkt verandert continu. De directe lijn met het bedrijfsleven is cruciaal in ons mbo-onderwijs. Via beroepspraktijkvorming doen mbo-studenten in het bedrijfsleven ervaring op met de nieuwste technologische ontwikkelingen. Op vakinhoud werken we daarnaast nauw samen met Aeres Hogeschool om de doorstroom van mbo naar hbo zo soepel mogelijk te laten verlopen.”

Volgens ramingen van de Onderwijsinspectie kampt ons land in 2023/2024 met een tekort van vierduizend fulltime docenten. En dan te bedenken dat voldoende geschoold personeel een randvoorwaarde is voor een goede onderwijskwaliteit. De Vlieger vertelt dat de faculteiten van de hogeschool erin slagen om ondanks de schaarste goed personeel aan te nemen. “De omvang nieuw personeel is behoorlijk; sommige teams zijn in drie, vier jaar tijd verdubbeld. Dat betekent nogal wat voor het bestaande personeel, dat nieuwe collega’s opvangt en tegelijkertijd de kwaliteit van het onderwijs hoog houdt. Om dit voor elkaar te krijgen werken we met een duidelijke aanpak. Zo heeft iedere faculteit een coördinator die nieuwe medewerkers in het eerste jaar van hun aanstelling verschillende activiteiten aanbiedt, zoals gezamenlijk lunchen en intervisiegesprekken. Iedere nieuwe medewerker krijgt binnen zijn/haar team een buddy en deelt een werkplek met ervaren collega’s.”

Als ze ergens weten hoe je docenten opleidt is het bij Aeres Hogeschool Wageningen. Bij deze faculteit staat het vergroten van de leerkracht van mensen en organisaties centraal. Iedere nieuwe docent in Almere en Dronten volgt standaard de cursus ‘Basis Didactische Bekwaamheid’, die collega’s van de faculteit Wageningen geven. Een vaste aanstelling volgt pas als de cursus met een voldoende is afgerond.

In maart vorig jaar was premier Mark Rutte te gast bij Aeres Hogeschool Dronten. Studenten hadden toen een duidelijke vraag aan de premier: wees helder over de stip op de horizon. De Vlieger begrijpt dat studenten van het kabinet een duidelijk landbouwbeleid verwachten. “Tegelijkertijd is er de onzekerheid dat de linkerhand niet altijd weet wat de rechterhand doet. Dat geldt zowel voor de ambtenaren die het beleid moeten maken, als voor de studenten die een toekomst willen opbouwen in de agrofoodsector. De transitie in het groene domein is een gezamenlijke zoektocht van ons allemaal.” Ze vervolgt: “Studenten hebben de keuze: blijf je vastzitten in de bedreigingen voor de sector of grijp je juist nu de kansen om nieuwe initiatieven te ontwikkelen. Vooral dat laatste willen we onze studenten meegeven. Uiteindelijk gaat het erom dat zij hun eigen keuzes leren maken op basis van de kennis en vaardigheden die wij ze aanreiken.”

Dit is het tweede artikel waarin Aeres terugblikt op 2019. Het eerste artikel over ondernemerschap verscheen op 14 april. Binnenkort verschijnt de terugblik op onderzoek.

Fotobijschrift: Rien Komen (l), Rieke de Vlieger (m) en Truda Kruijer in gesprek over het onderwijs bij Aeres.