Willem Eriks is projectleider van de Aeres-brede werkgroep die de agrarische waterstoftransitie verkent. Bij Aeres Tech in Ede verzorgt hij landbouwtechnische trainingen over veldspuiten, regelgeving en techniek. Van huis uit is hij landbouwtechnicus. “Toen ik in 1994 mijn studie Landbouwtechniek in Wageningen afrondde, kwam het satellietsysteem GPS net in opgang. Ik vond dat toen nog een ver-van-mijn-bed-show. Inmiddels zijn precisielandbouw en Smart Farming niet meer weg te denken uit de moderne landbouw.”
Met dit voorbeeld maakt Eriks duidelijk dat het tijd kost om nieuwe technieken algemeen geaccepteerd te krijgen. “De hoofden moeten om en dat vraagt een andere manier van denken en werken. De landbouwmechanisatie monteurs die ik nu bij Aeres Tech opleid, kunnen zich nauwelijks voorstellen dat ronkende, lawaaierige en trillende dieselmotoren van landbouwvoertuigen hun langste tijd hebben gehad.”
Willem Eriks
Trekker op waterstof?
Het aantal initiatieven met waterstof neemt in snel tempo toe. De energiedrager die met behulp van elektrolyse wordt geproduceerd (zie kader) leent zich bij uitstek voor processen waarbij veel energie nodig is. Mobiliteit bijvoorbeeld. Op dit moment rijden er in Nederland bijna driehonderd auto’s rond op waterstof. Ook de luchtvaart onderzoekt in hoeverre waterstof op termijn een haalbaar alternatief voor kerosine kan zijn. Landbouwvoertuigen op waterstof laten nog even op zich wachten. Eriks begrijpt wel hoe dat komt. “Een trekker op waterstof is nu nog twee keer zo duur als een conventionele trekker. Trekkermerk New Holland introduceerde vorig jaar de eerste landbouwtrekker op waterstof. Dit is een zogenoemd Dual Fuel-voertuig dat zowel op diesel als op waterstof rijdt. Deze hybride variant wordt gezien als een goede tussenstap richting waterstoftransitie. Maar voor de belevingswereld van docenten en studenten zou het enorm helpen als er al landbouwmachines op waterstof zouden rijden.”
Bij Aeres Tech leidt Willem Eriks landbouwmechanisatie monteurs op
‘Enthousiaste docenten zijn de eerste stap’
De waterstoftransitie levert veel nieuwe kennis op die ook een plaats moet krijgen in het onderwijs. Hoe pakt Aeres dat aan, nu de kennis over waterstof nog volop in ontwikkeling is? Een nieuw aan te stellen lector waterstoftransitie kan hierin volgens Eriks veel betekenen. Hij bespreekt dit onder meer met Corné Kocks, die ook in de werkgroep zit en bij Aeres Hogeschool lector Precisielandbouw/Smart Farming is. Op provinciaal en landelijk niveau is Kocks betrokken bij uiteenlopende projecten rondom waterstof. De lector schrijft bijvoorbeeld mee aan de Kennis- en Innovatieagenda ‘Energietransitie en Duurzaamheid’, waar waterstof en een klimaatneutrale landbouwproductie centrale missies zijn voor een landelijke transitie. Ook daar is grote aandacht voor de kansen van waterstof in de landbouw. Onlangs is verder een EDIH-aanvraag (European Digital Innovation Hubs) Noordwest-Nederland goedgekeurd waarin aandacht is voor Artificial Intelligence en waterstof in de landbouw.
Verder verwacht Eriks veel van docenten. “Waterstoftransitie begint bij enthousiaste docenten. Daar ligt de eerste stap. Eén van die enthousiastelingen zit ook in onze werkgroep: Alfred Pot. Hij is teamleider Agrotechniek & Management bij Aeres Hogeschool Dronten. Hij wil niet wachten met de ontwikkeling van lesmateriaal over waterstof totdat de markt zover is en motiveert collega-docenten om deel te nemen aan een meerdaagse training over waterstof.”
Basislessen over waterstof in de maak
Begin studiejaar 2022-2023 verwacht de werkgroep de eerste basislessen over waterstof klaar te hebben. Agrarische studenten die nieuw met hun opleiding beginnen, krijgen lesstof aangeboden. Hoe de lessen eruit gaan zien, verschilt volgens de projectleider per opleidingsniveau. “Voor hbo-studenten is het belangrijk dat zij landbouwbedrijven kunnen meenemen in de hele waterstoftransitie. Concreet betekent dit dat zij ondernemers gaan adviseren over de productie, opslag en – niet onbelangrijk – de veiligheidsaspecten van waterstof. Een landbouwvoertuig op waterstof is in de basis een elektrovoertuig met een 400/800 volt systeem, waarvoor strenge veiligheidsvoorschriften gelden.”
Lesmodel van een waterstofvoertuig
Kennis van installatietechniek noodzakelijk
De lesstof voor mbo-studenten richt zich op het veilig werken met en onderhouden van landbouwmaterieel op waterstof. Volgens Eriks zal de landbouwmechanisatie monteur van de toekomst, anders dan nu het geval is, veel kennis moeten hebben van installatietechniek. “Het onderhoudsplan van een elektrovoertuig op waterstof is compleet anders dan dat van een dieselvoertuig. Bij een dieselvoertuig heb je nog te maken met cilinders, versnellingsbak, klepafstelling, de behandeling van uitlaatgassen enz. Aan al deze onderdelen kun je in principe sleutelen. Deze onderdelen zitten allemaal niet in een elektrovoertuig op waterstof dat qua techniek veel eenvoudiger is. Daar staat tegenover dat die techniek heel specialistisch is. Het zou mij niet verbazen als alleen gespecialiseerde bedrijven storingen aan elektrovoertuigen op waterstof kunnen verhelpen. Dit laat eens te meer de noodzaak zien van goed gekwalificeerde technische mensen. Aeres Tech kan deze toekomstige professionals opleiden.”
Willem Eriks voert een meting uit bij een maiszaaimachine
Groene rol landbouw
Als groene kennisinstelling richt Aeres zich volledig op de productie en toepassing van groene waterstof (zie kader). Eriks is ervan overtuigd dat juist de landbouw en daarmee ook het agrarisch onderwijs alle mogelijkheden in zich hebben om een groene rol te spelen in de waterstoftransitie. “Landbouw is oppervlakte. De windmolens en zonneparken op het platteland leveren volop stroom. Wanneer ook de elektrolyse op de agrarische bedrijven kan plaatsvinden, is de duurzaam opgewekte waterstof daar direct toepasbaar. Op deze manier kan de landbouw volledig zelfvoorzienend worden in de productie van toekomstbestendige groene waterstof.”
Waarom waterstof?
De Nederlandse overheid wil het gebruik van fossiele brandstoffen de komende jaren sterk verminderen. Bij de verbranding van deze brandstoffen komt het broeikasgas CO2 vrij, dat slecht is voor het klimaat. Energiebesparing en een stapsgewijze overgang naar een stikstofvrij energiesysteem is de stip op de horizon voor 2050. Waterstof geldt hierbij als duurzaam en realistisch alternatief.
Wat is waterstof?
Waterstof is een energiedrager die in de vrije natuur niet voorkomt. Het moet gemaakt worden. Onder normale omstandigheden is waterstof gasvormig en spreekt men van waterstofgas (H2). Om waterstof te produceren is elektrolyse nodig: een proces waarbij water met een elektrische lading wordt gesplitst in waterstof en zuurstof. Die elektrische lading kan op verschillende manieren worden opgewekt. Als dit met aardgas gebeurt, komt er CO2 vrij en spreekt men van grijze of blauwe waterstof. Duurzame opwekking met behulp van zonne-energie levert groene waterstof op. Hierbij komt geen CO2 vrij.
Dit is het eerste verhaal in de serie ‘Groene Veranderaars’ van Aeres. De komende tijd lees je op aeres.nl meer toekomstbestendige en inspirerende verhalen.
